محمد تریکیتُرَیکی، محمد بن احمد، فقیه مالکی اهل تونس در قرن نهم است. ۱ - محل تولدموطن اصلی اجداد تریکی شهر آمِد در مغرب رود دجله بود. جد پدری او با خانواده‌اش به دمشق مهاجرت کرد و در آنجا ساکن شد. پدرش پس از مدتی در تونس اقامت گزید. [۱]
محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، ج۶، ص۲۸۶، قاهره (۱۳۵۴ـ ۱۳۵۵).
[۲]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج ۱، ص ۲۳۲،بیروت ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۶.
۲ - تاریخ تولدتریکی در ۸۲۰ در تونس به دنیا آمد، از کودکی به فراگیری علوم روی آورد، در هفت سالگی قرآن را حفظ کرد و در ده سالگی قرائات سبع را از ابوالقاسم بُرزُلی آموخت. ۳ - اساتید و تحصیلاتوی فقه ، علوم عربی ، معانی و بیان ، عروض ، حساب و فرایض را نزد استادان تونسی فرا گرفت و در ۸۴۹ به قاهره و از آنجا به مکه رفت و پس از انجام مناسک حج ، به قاهره بازگشت و در آنجا اقامت گزید و با علمای بزرگ آنجا، از جمله ابن حجر عسقلانی ، مراوده یافت . [۳]
محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، ج۶، ص۲۸۶ـ۲۸۷، قاهره (۱۳۵۴ـ ۱۳۵۵).
[۴]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج ۱، ص ۲۳۲،بیروت ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۶.
وی از ابن حجر بهره‌های علمی فراوان برد. محمد شمس الدین سخاوی، مؤلف الضوءاللامع ، در مجالس درس ابن حجر با تریکی همدرس بوده است. ۴ - فعالیت‌های تریکیتریکی در ۸۵۲ در دمشق قاضی مالکیان شد، اما پس از مدتی از آن سمت انصراف داد. پس از درگذشت ابن حجر در ۸۵۲، تریکی به ریاست کتابخانه محمودیه برگزیده شد. مدتی بعد به تونس برگشت و مفتی و خطیب مسجد ابومحمد حفصی و مدرّس مدرسه منتَصریه گردید. در ۸۶۴ ناظر اوقاف شد و تا ۸۷۴ در این سمت باقی بود، سپس ناظر جامع زیتونه و قاضی عسکر شد. [۵]
محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، ج ۶، ص ۲۸۷، قاهره (۱۳۵۴ـ ۱۳۵۵).
[۶]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج ۱، ص ۲۳۲،بیروت ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۶.
۵ - در دید دیگرانسخاوی ، تریکی را سست عقیده خوانده و گفته است که به همین سبب کسانی مثل بقاعی وی را نکوهش می‌کرده‌اند. ۶ - وفاتتریکی در ۸۹۴ درگذشت. [۷]
محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، ج ۶، ص ۲۸۷، قاهره (۱۳۵۴ـ ۱۳۵۵).
۷ - آثارمهمترین اثر او، اکمال الأمل فی شرح الجُمَل ، شرحی بر الجُمل خونجی شافعی (متوفی ۶۲۴) در منطق است. [۸]
محمدبن یحیی بدرالدین قرافی، توشیح الدیباج و حلیة الابتهاج، ج۱، ص۱۸۷، تحقیق و تقدیم احمد شتیوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۹]
محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، ج ۶، ص ۲۸۷، قاهره (۱۳۵۴ـ ۱۳۵۵).
[۱۰]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج ۱، ص ۲۳۳،بیروت ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۶.
۸ - فهرست منابع(۱) محمدبن یحیی بدرالدین قرافی، توشیح الدیباج و حلیة الابتهاج، تحقیق و تقدیم احمد شتیوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۲) محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، قاهره (۱۳۵۴ـ ۱۳۵۵). (۳) محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، بیروت ۱۹۸۲ـ ۱۹۸۶. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد تریکی»، شماره۳۵۱۳. |